لیست مشاغل سخت و زیان آور سال 1402

مشاغل سخت و زیان آور به کارهایی گفته شده که در آن عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و مکانیکی محیط کار استاندارد نیست و کارگر در اثر اشتغال تحت تنش های جسمی و روحی که منجر به بروز بیماری های شغلی و عوارض ناشی از آن می شود، قرار می گیرد.

بر این اساس قانون گذار در راستای حمایت از این طبقه، این گونه مشاغل را تحت عنوان مشاغل سخت و زیان آور معرفی نموده است و با در نظر گرفتن تمهیدات فنی، مهندسی و بهداشتی سعی در کاهش و یا حذف سختی کار مشاغل را دارد.

انواع مشاغل سخت و زیان آور

مشاغل سخت و زیان آور به دو گروه الف و ب تقسیم بندی می شوند:

گروه الف: مشاغلی که صفت سخت و زیان آوری به ماهیت شغل وابستگی داشته اما چنانچه کارفرما تمهیدات ایمنی و بهداشتی را بکار بگیرد می توان سختی این مشاغل را حذف نمود.

گروه ب: این دسته مشاغلی هستند که ماهیتا سخت و زیان آور هستند و در صورت به کارگیری تمهیدات بهداشتی و ایمنی و تدابیر مناسب سختی کار کاهش می یابد ولی سخت و زیان آوری این مشاغل حذف نمی شود.

مشاهده سریع سوابق بیمه با کارمند

نصب کارمند

لیست مشاغل سخت و زیان آور

شورای عالی کار، شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار فهرست مشاغلی را تحت عنوان مشاغل سخت و زیان آور تهیه کرده و سپس این لیست به تصویب وزارت کار و بهداشت رسیده است.

-کار در معدن: اعم از تحت الارضی یا سطح الارضی که منجر می شود کارگر در راهرو های سرپوشیده و تونل ها به استخراج بپردازد.

-کار استخراج: هر گونه مباشرت یا نظارتی که ایجاب می کند کارگر در میله ها، راهروها و تونل های معدن مشغول فعالیت باشند اعم از جدا کردن یا منفجر کردن مواد از سطح کار، حمل موادی که بر اثر انفجار ایجاد شده، اداره تاسیسات آب و برق در داخل معدن

-کار در مخازن سربسته، حفر قنات ها، چاه ها و فاضلاب ها

-کار مستمر در مجاورت کوره های ذوب به گونه ای که کارگر در معرض بخارات زیان آور و حرارت باشد، همچنین تخلیه و حمل مواد مذاب از این کوره ها

-کارگران مشغول به کار در کارگاه های سالامبورسازی، دباغی و روده پاک کنی و کارگرانی که به طور مستمر در گندابروها، جمع آوری و حمل و دفن زباله شهری مشغولند.

-کارگران مشغول به کار در واحدهای دامداری و طیور که به طور مستمر در جمع آوری و انتقال و انبار کردن کود کار می کنند.

-اشخاصی که به طور مداوم و مستمر در ارتفاع بیش از 5 متر و در فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک های متحرک و دکل ها کار می کنند.

-افرادی که بر روی خطوط و پست های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلوولت و بالاتر از آن در حال فعالیت هستند.

-مشاغل پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن پاشی و مالچ پاشی

-افرادی که در مخازن مشغول جوشکاری هستند.

-کار با مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون ساز و مشاغلی که بدلیل در معرض اشعه قرار گرفتن، زمینه ابتلا به بیماری در آن ها وجو دارد.

-کار در مکان های با فشار زیاد مانند کار غواصی

-آتش نشانی

-کار سم پاشی مزارع، باغات و همچنین ضدعفونی کردن طویله ها، مرغداری ها

-کارهایی که منجر به کری کارگر و ایجاد بیماری های گوش می شود.

-کار در مشاغلی که حشره کش و سم تولید می کنند.

-خبرنگاری

-کار با وسایلی که دارای ارتعاش هستند و برای سلامتی کارگران مشکلاتی را ایجاد می کند.

-شاغلین در ندامتگاه ها و زندان ها

-افرادی که در مراکز روان درمانی مشغول به فعالیت هستند و با بیماران روانی در ارتباطند

-رانندگان مسافربری درون شهری و برون شهری، حمل و نقل بار، رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده ها

-کارشناس علوم آزمایشگاهی، فوریت های پزشکی، مامایی و هوشبری و زیرمجموعه آن ها

نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان آور

کارگر، کارفرما، وزارت بهداشت، تشکل های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار و امور اجتماعی و صندوق تأمین اجتماعی می توانند در مقام متقاضی سختی کار درخواست دهند. سپس کمیته کارشناسان تشکیل می گردد و به بررسی سوابق و شرایط محیط کار می پردازد. در آخر مدارک ارائه شده بایستی توسط کمیته استانی تأیید گردد.

قوانین تأمین اجتماعی در کارهای سخت و زیان آور

در ادامه به بررسی شرایط کاری و قوانین سازمان تأمین اجتماعی درخصوص مشاغل سخت و زیان آور می پردازیم. این قوانین با قوانین وضع شده برای مشاغل عادی دارای تفاوت هایی است:

• ساعت کاری:

بر طبق ماده 52 قانون کار، ساعت کاری در مشاغل سخت و زیان آور نباید از 6 ساعت در روز (36 ساعت در هفته) تجاوز کند. هدف از این کار حمایت از سلامت کارگر در طول اشتغال است.

• اضافه کاری:

بر اساس ماده 61 قانون کار، اضافه کاری در این مشاغل ممنوع است.

• مرخصی:

مرخصی سالیانه در نظر گرفته شده برای مشاغل سخت و زیان آور پنج هفته است. بهتر است استفاده از مرخصی در دو نوبت و در پایان هر شش ماه یک بار حتی الامکان صورت بگیرد.

• اشتغال زنان:

براساس ماده 75 قانون کار، اشتغال در کارهای سخت و زیان آور برای زنان ممنوع است.

• نوجوانان 15 تا 18 سال:

بر طبق ماده 83 قانون کار، ارجاع کارهای سخت و زیان آور به نوجوانان 15 تا 18 سال ممنوع است.

• حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور:

چنانچه کارگر در مشاغل سخت و زیان آور مشغول به کار باشد، به ازای هر سال که حق بیمه خود را پرداخت می کند، یک و نیم سال سابقه بیمه برای وی در نظر گرفته می شود.

در صورتی که کارگر هم در مشاغل سخت و زیان آور و هم در مشاغل عادی کار کرده باشد، به ازای هر سال کارسخت، 1.5 سال برای وی درنظر گرفته می شود.

در این مشاغل کارفرما موظف است که علاوه بر 23% حق بیمه مشاغل عادی، 4% حق بیمه اضافی برای این مشاغل پرداخت نماید. بنابر آنچه گفته شد سهم کارفرما در این مشاغل 27% است.

به این نکته توجه داشته باشید در مورد افرادی که قبل از سال 83 در این مشاغل مشغول به کار بوده اند، علاوه بر 4% اضافی حق بیمه، 4% دیگر نیز افزوده می شود و در مجموع سهم پرداختی کارفرما به 31% می رسد.

• بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور:

در مشاغل سخت و زیان آور مطابق با بخش اول بند (ب) تبصره 2 قانون بازنشستگی پیش از موعد، کارگران چنانچه حداقل بیست سال متوالی و یا بیست و پنج سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرط سنی می توانند درخواست خود را به اداره کار و امور اجتماعی استان ها مطرح کنند تا در کمیته های استانی بررسی گردد.

در ادامه منظور از متوالی و متناوب بودن اشتغال در این کارها را توضیح خواهیم داد:

ایام زیر در صورتی که در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور قرار بگیرند بعنوان سابقه اشتغال در نظر گرفته می شوند:

• تعطیلات رسمی
• تعطیلات هفتگی
• روزهای استفاده از مرخصی استحقاقی
• ایام استفاده از مرخصی بدلیل فوت پدر، مادر، همسر و یا مرخصی ازدواج به مدت 3 روز ( در این مدت مشمول دریافت دستمزد هستند)
• ایام استفاده از استراحت پزشکی یا مرخصی استعلاجی

چنانچه در فواصل اشتغال ایام زیر قرار بگیرد منجر به زایل شدن توالی اشتغال در کارهای سخت نمی شوند:

• دوران خدمت سربازی به شرطی که بیمه شده حداکثر تا دو ماه بعد از خدمت به کار سابق خود برگردد و یا مشغول به کار در مشاغل سخت دیگری شود.
• ایام خدمت در جبهه
• ایامی که کارگاه به طور موقت بر اثر عوامل طبیعی مانند سیل، زلزله و … تعطیل می شود و این تعطیلی از اراده کارفرما و کارگر خارج باشد.
• ایام استفاده از بیمه بیکاری (در صورتی که بیمه شده بلافاصله بعد از اتمام این دوران مشغول به کار در مشاغل سخت شود)
• دوران اسارت سیاسی به گونه ای که بیمه شده بعنوان آزاده شناخته شود

موارد زیر اگر در فواصل کارهای سخت و زیان آور قرار بگیرند باعث تناوب در شغل شده و توالی اشتغال از بین می رود:

• بیکاری بدون دریافت بیمه بیکاری
• بیمه اختیاری
• اشتغال در حرف و مشاغل آزاد
• استفاده از مرخصی بدون حقوق
• اخراج، بازخرید و استعفا
• غیبت غیرموجه بیشتر از ده روز که منجر به اخراج موقت یا دائم شود
• اشتغال در کارهای عادی

نکات مهم در خصوص مشاغل سخت و زیان آور

اگر شغل شما در میان مشاغلی که به عنوان مشاغل سخت و زیان آور در بالا ذکر شد نبود باید بدانید که:

۱- مسئولیت تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور به عهده کمیته های بدوی و تجدید نظر استانی موضوع ماده ۸ آیین نامه اجرایی قانون اصلاح ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی می باشد.

۲- شما می توانید به سایت مربوطه و یا به ادارات تعاون کار و رفاه اجتماعی استان مراجعه و نسبت به تکمیل فرم شماره یک اقدام تا پرونده برابر مقررات در کمیته استانی مورد بررسی قرار گیرد.

دانلود فرم شماره یک مشاغل سخت و زیان آور

۳- در مشاغل سخت و زیان‌آور کارگر به تناسب کاری که انجام می‌دهد در طول یک سال کاری برای آنان یک سال‌ونیم کار محسوب می‌شود، ولی در برخی از واحد‌های کار، اضافه‌کاری با توافق میان کارگر و کارفرما صورت می‌پذیرد.

در آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور قید شده است که در مشاغل دشوار هیچ اجباری مبنی بر اضافه‌کاری نیست و بکار گیری کارگر به دلیل اینکه با کارفرما توافق کرده است که بیشتر از ساعت مقرر بایستد، اشتباه و خلاف اصول اخلاقی است.

هیچ گونه بند و یا تبصره‌ای در قانون کار و تامین اجتماعی مبنی بر اضافه کاری در مشاغل سخت و زیان‌آور و یا مشاغل عادی قید نشده است و در قانون آورده شده که هرگونه اضافه کاری باید مبتنی بر توافق میان کارگر و کارفرما باشد و کارگر مجبور به اضافه‌کاری نیست.