مدارک و شرایط لازم برای بیمه شدن در تامین اجتماعی
وظیفه اصلی سازمان تامین اجتماعی به عنوان یک سازمان بیمه گر ، تحت پوشش قراردادن کارگران و حقوق بگیران می باشد . این سازمان جمعیتی بیش از ۴۰ میلیون نفر را تحت پوشش قرار داده و منابع مالی آن از حق بیمه های دریافتی تامین می شود.
وظایف و تعهدات سازمان تامین اجتماعی
سازمان بیمه تامین اجتماعی از استاندارد های سازمان بین المللی کار پیروی می کند و سازوکار های این سازمان توسط قانون تامین اجتماعی تعیین می شود . براساس این قانون ، تعهدات سازمان تامین اجتماعی موارد ذیل را شامل می شوند :
-حمایت در برابر حوادث، بیماری‌ها و بارداری
-مستمری بازنشستگی
-مستمری از کارافتادگی
-مقرری بیمه بیکاری
-غرامت دستمزد ایام بیماری
-پرداخت هزینه وسایل کمک پزشکی
-کمک هزینه ازدواج
-مستمری بازماندگان
بیمه شدگان تامین اجتماعی می توانند با ثبت نام در سامانه تامین اجتماعی ، به منظور مشاهده سوابق بیمه ای خود و اطمینان از واریز حق بیمه توسط کارفرما از طریق این سامانه و بدون نیاز به مراجعه حضوری اقدام نمایند . به منظور اطلاع از نحوه مشاهده سوابق بیمه ای می توانید مقاله مربوطه را مطالعه نمایید .
مشمولین بیمه تامین اجتماعی
بیمه تامین اجتماعی یک راهکار برای تضمین امنیت شغلی و آسودگی خیال کارگران و کارمندانی است که همواره دغدغه دوران بازنشستگی و مخارج درمان یا دوره بیکاری خود را دارند . بیمه شدگان با توجه به خدماتی که سازمان تامین اجتماعی در اختیار آن ها قرار می دهد می توانند مستمری دوران بازنشستگی ، حقوق بیکاری و مواردی از این دست را دارا شوند . به طور کلی مشمولین بیمه تامین اجتماعی به دو دسته ذیل تقسیم می شوند :
1- بیمه اجباری : تمام کسانی که تحت شمول و مخاطب قانون کار قرار می گیرند یعنی کارگران و کارفرمایان در این دسته جای می گیرند . آن طور که در ماده چهار قانون تامین اجتماعی آورده شده است، مشمولین این قانون عبارتند از :
الف) افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می کنند .
ب) صاحبان حرف و مشاغل آزاد.
ج ) دریافت‌کنندگان مستمری های بازنشستگی ، ازکارافتادگی و فوت
2- بیمه خویش فرما یا غیر اجباری : کسانی که تحت شمول بیمه اجباری قرار نمی گیرند و به هر علتی کارفرما ندارند می توانند خود را بیمه اختیاری یا خویش فرما کنند . به غیر از آن اگر در گذشته کارفرما داشته و بیمه اجباری داشتید اما به هر علتی قطع همکاری کرده اید می توانید از طریق بیمه خویش فرما و به صورت پرداخت منظم حق بیمه ، همچنان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار بگیرید .
مشمولان بیمه تامین اجتماعی که سابقه پرداخت حداقل شش ماه حق بیمه را داشته و بدون میل و اراده خودشان بیکار شده باشند ، می توانند بیمه بیکاری دریافت کنند . برای دریافت بیمه بیکاری لازم است حداقل ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری این موضوع به واحد کار و امور اجتماعی اطلاع داده شده و در سامانه جامع روابط کار یا سامانه ثبت درخواست بیمه بیکاری ثبت نام به عمل آید .
حتماً می‌دانید مراحل ثبت‌نام بیمه اجباری تامین اجتماعی توسط کارفرما انجام می‌شود. چراکه مسئولیت بیمه کردن کارگران خود را بر عهده دارد. اما برعکس بیمه اجباری، بیمه خویش فرما اختیاریست و تمامی مراحل و کارهای ثبت‌نام را خود فرد انجام می‌دهد.
شرایط بیمه خویش فرما یا غیر اجباری
داشتن بیمه خویش فرما شرایطی دارد. برای تحت پوشش قرار گرفتن حتماً باید کارت پایان خدمت داشته باشید. (البته فقط برای متقاضیان آقا) یا سابقه پرداخت حداقل ۳۰ روز حق بیمه را داشته باشید. اگر هیچ‌کدام را ندارید باید حتماً حرفه‌ای را یاد بگیرید و پروانه کسب دریافت کنید تا بتوانید تحت پوشش قرار بگیرید. اگر شرایط بالا را دارید، می‌توانید برای ثبت‌نام از طریق کارگزاری تأمین اجتماعی اقدام کنید.
در زمان ثبت‌نام به شما کدی به نام شماره بیمه تعلق می‌گیرد. این کد تا زمان بازنشستگی با شما همراه است و هرجا مشغول به کار شوید با این کد حق بیمه تان را پرداخت می‌کنید. این کد شناسه هویت شما در سازمان تأمین اجتماعی است.
شرایط بیمه خویش فرما
به‌غیراز موارد بالا بیمه خویش فرما شرایط دیگری هم دارد. مثلاً حداکثر سن پذیرش برای بیمه شدن ۵۰ سال است. اما اگر قبلاً سابقه پرداخت ۱۰ سال حق بیمه را داشته باشید و سن‌تان هم از ۵۰ سال بیشتر باشد، می‌توانید بدون شرط سنی بیمه شوید.
در صورتی که سن متقاضی در زمان تقاضا بیش از ۵۵ سال باشد باید،معادل مدت مازاد سنی،سابقه حق بیمه را بپردازد.
برای مثال،اگر متقاضی بیمه اختیاری ۵۷ساله باشد باید هنگام درخواست دو سال سابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد و اگر ۶۰ساله باشد داشتن پنج سال سابقه الزامی است.
متقاضیانی که بیش از ده سال سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط سنی معاف‌اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند.
چنانچه بیمه‌شده‌ای یکبار با سازمان قرارداد بیمه اختیاری منعقد کرده باشد تا سه‌بار حق انعقاد قرارداد بیمه اختیاری را بدون شرط سنی خواهد داشت.
البته دوران انقطاع جزء بیمه و سوابق فرد منظور نخواهد شد.برای کسانی که بیش از سن مقرر سن دارند، سوابق انتقالی از صندوق‌های دیگر برای تامین سابقه مورد نیاز محاسبه نخواهد شد.
چنانچه متقاضی بیمه اختیاری با ارائه مدارک و اسناد غیرقانونی و جعلی مبادرت به انعقاد قرارداد کند،بیمه وی قطع می‌شود و نمی‌تواند از مزایای سازمان استفاده کند.
مدارک ثبت‌نام بیمه خویش فرما (اختیاری و مشاغل آزاد)
بیمه اختیاری
-اصل شناسنامه- کارت ملی- کارت پایان خدمت یا معافیت (فقط آقایان)
-سه قطعه عکس ۴*۳ جدید جهت اعزام به معاینات قبل از انعقاد قرارداد و درصورتی‌که دو شرط زیر را همزمان داشته باشید از اعزام به معاینه معاف می‌شوید.
-در زمان تقاضا کمتر از ۹ ماه از تاریخ آخرین قطع بیمه گذشته باشد.
-قبل از آخرین قطع بیمه ۳۶۵ روز پیوسته دارای سابقه باشد.
-احراز هویت و تکمیل درخواست بیمه اختیاری و برگه‌های مربوطه (فرم درخواست ادامه بیمه به‌طور اختیاری، فرم شماره ۱ تا ۳ معاینات، فرم درخواست)
-ثبت درخواست در روز مراجعه (یعنی پس از عقد قرارداد و پرداخت به‌موقع، سابقه بیمه شما از روز اول مراجعه ثبت می‌شود.)
-درصورتی‌که پرونده شما در شعبه موجود باشد و نیاز به معاینه نداشته باشید، در همان روز قرارداد منعقد می‌شود.
-افرادی که به معاینه نیاز دارند درصورتی‌که پرونده فنی آنان در شعبه موجود باشد، می‌توانند در مراجعه اولیه به معاینه اعزام بشوند. و درصورتی‌که پرونده فنی در شعبه موجود نباشد، پس از وصول پرونده فنی به معاینه اعزام می‌شوند.
بیمه حرف و مشاغل آزاد
-مراجعه حضوری شخص متقاضی به کارگزاری بیمه
-اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
-اصل و کپی کارت ملی و کارت پایان خدمت یا معافی
-پنج قطعه عکس ۴*۳ جدید جهت ارسال به معاینات و اخذ شماره بیمه.
بیمه اختیاری برای کسانی است که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند. متقاضی این نوع بیمه،مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری می‌شود و موظف است خود،حق بیمه را در زمان تعیین‌شده پرداخت کند.
درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل می‌شود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواست خود را ارائه کند.
سازمان تامین اجتماعی از زمان ثبت تقاضای بیمه اختیاری در دفتر شعبه موظف است حداکثر ظرف دو ماه موضوع را بررسی و استحقاق یا عدم استحقاق را کتبا به متقاضی اعلام کند.
در صورت وجود شرایط سنی و سابقه انعقاد قرارداد بیمه اختیاری،متقاضی و افراد تحت تکفل برای معاینه پزشکی به پزشک معتمد سازمان معرفی می‌شوند.
متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آن‌ها نگذشته باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند.
چنانچه بیمه‌شدگان اختیاری با اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون کار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه‌ای دیگر شوند موظف‌اند آن را کتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود؛ در غیر این صورت حق بیمه‌های دریافتی پس از کسر هزینه‌های اداری مربوط مسترد می‌شود و سابقه ایجادشده حذف می‌گردد.
مهلت پرداخت حق بیمه
بیمه‌شدگان اختیاری موظف‌اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند،در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو می‌شود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود. اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.
تعهدات سازمان در قبال بیمه‌شدگان اختیاری
بیمه‌شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد:
-مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی
-خدمات درمانی
-هزینه کفن و دفن همانند بیمه‌شدگان اجباری
-وسایل کمک‌پزشکی،همانند بیمه‌شدگان اجباری
کمک‌هزینه ازدواج، ازکارافتادگی جزئی، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری و بیمه بیکاری شامل بیمه‌شدگان اختیاری نمی‌شود؛ زیرا این بیمه‌شدگان دارای کارفرما نیستند همچنین در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند و خود مستقیما خواهان ادامه بیمه به طور اختیاری هستند.
به غیر از موارد فوق شرایط مربوط به برخورداری از خدماتی از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار، مستمری بازماندگان و... همانند بیمه‌شدگان اجباری است.
سه نرخ حق بیمهٔ ۱۲ درصد، ۱۴ درصد و ۱۶ درصد در بیمه‌های اختیاری و بیمهٔ زنان خانه‌دار وجود دارد که در هر یک از این پرداخت‌ها، دولت موظف به پرداخت ۲ درصد حق بیمه است. این در حالی است که در بیمه‌های اجباری، ۳۰ درصد حق بیمه پرداخت می‌شود که ۲۰ درصد آن را کارفرما و ۷ درصد آن را کارگر پرداخت می‌کند (از حقوقش کسر می‌شود). تعهدات در بیمه صاحبان حرفه و مشاغل آزاد به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:
-بازنشستگی و فوت پس از دوران بازنشستگی با ۱۲ درصد
-بازنشستگی و فوت در دوران قبل و بعد از بازنشستگی با ۱۴ درصد
-بازنشسته شدن، فوت شدن و از کار افتادگی با ۱۸ درصد
ارائه خدمت در بازنشستگی و فوت پس از دوران بازنشستگی با ۱۲ درصد چگونه است؟
تنها خدمات مرتبط به دوران بازنشستگی پرداخته می‌شود. خدمات درمانی را شامل نخواهد شد. همچنین مستمری فوت بعد از بازنشستگی به بازماندگان نیز پرداخت خواهد شد.
ارائه خدمت در بازنشستگی و فوت در دوران قبل و بعد بازنشستگی با ۱۴ درصد چگونه است؟
پرداخت حقوق پس از دوران بازنشستگی و پرداخت حقوق به بازماندگان در صورت فوت شخص بیمه شده از جمله خدمات مهمی است که در این نوع بیمه وجود دارد. در این نوع بیمه، خدمات بازنشستگی و مستمری فوت به بازماندگان، قبل و بعد از بازنشستگی تعلق خواهد گرفت و تفاوت ۲ درصد با مورد بالایی همین است.
ارائه خدمت در بازنشسته شدن، فوت شدن و از کار افتادگی با ۱۸ درصد چگونه است؟
در این نوع بیمه به بازنشستگان، بازماندگان شخص فوت شده و افراد از کار افتاده غیرناشی از کار مستمری پرداخت می‌شود. لازم به ذکر است که بیمه نقص عضو و از کارافتادگی جزئی در این گروه از بیمه جایی ندارد. زیرا به این موارد در حوادث ناشی از کار پرداخته می‌شود. عدم اشتغال بیمه گذار و عدم وجود کارفرما از موارد اصلی این عدم پیگیری به شمار می‌رود.
لازم به ذکر است که حق بیمه تامین اجتماعی خویش فرما با در نظر گرفتن افراد تحت تکفل به صورت سرانه ماهانه دریافت خواهد شد که این سرانه هر سال به وسیله شورای عالی درمان مشخص می‌شود.
افرادی که بیمه صاحبان حرفه و مشاغل آزاد دارند، می‌توانند با پرداخت نمودن ماهانه ۱۸ درصدی حق بیمه و سرانه درمان به ازای هر نفر تحت تکفل از تمامی خدمات سازمان به غیر از موارد تخصیص داده شده به بیمه اجباری برخوردار شوند. کمک هزینه ازدواج، خدمات در نظر گرفته شده برای بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت دستمزد ایام بارداری، پروتز و اروتز از جمله مواردی هستند که در این بیمه جای ندارند.
مستمری بازنشستگی چگونه محاسبه می‌شود؟
مستمری بازنشستگی بر اساس دو سال آخر فعالیت کاری و سنوات خدمت محاسبه می‌شود. چنانچه حقوق شخص در دوسال آخر به صورت نامتعارف و ناگهانی افزایش پیدا کند، ملاک برای مستمری بازنشستگی حقوق ۵ سال آخر فعالیت کاری و سنوات خدمت خواهد بود. ضمن اینکه امکان افزایش مستمری بازنشستگان بر اساس تشخیص و مصوبه دولت وجود خواهد داشت.
آیا کسی که قبلا بیمه اختیاری بوده و حالا در شهر یا محل دیگری زندگی می‌کند و می‌خواهد خود را بیمه کند باید برای بیمه مجدد به شعبه یا شهر قبلی خود مراجعه کند؟
پاسخ: با توجه به اصلاحات جدید در این زمینه، دیگر نیازی به مراجعه به شهر یا شعبه قبلی نیست و متقاضی می‌تواند در شعبه محل یا شهر اقامت خود بیمه اختیاری درخواست کند.
پدر من کارگر است، بالای ۶۰ سال سن دارند و تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیست. آیا راهی برای بیمه کردن ایشان وجود دارد؟
پاسخ: با توجه به اینکه ایشان سابقه بیمه‌ای ندارند و سنشان نیز بالاست، نمی‌توانند بیمه خویش‌فرما شوند. تنها در صورتی که در کارگاهی مشغول به کار شوند تا حق بیمه ایشان به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود.
همسر من کارت پایان خدمت ندارد و متولد ۱۳۶۱ است. ایشان مشغول به کار آزاد هستند و تا به حال تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نبوده‌اند. به نظر شما برای استفاده از تسهیلات بازنشستگی و...، از چه طریق می‌توانند بیمه شوند؟ در ضمن من مشغول به کارم و جداگانه تحت پوشش بیمه اجباری هستم.
پاسخ: بیمه نیازی به کارت پایان خدمت ندارد، ولی قرارداد کار با کارت پایان خدمت منعقد می‌شود؛ چراکه در غیر این صورت برای کارفرما مسئولیت دارد. همسر شما می‌تواند خود را بیمه خویش‌فرما کند، یعنی بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد.
آیا کلیه متقاضیان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای حق بیمه را خود انتخاب کنند؟
پاسخ: تعیین دستمزد مبنای حق بیمه برای متقاضیانی که بیش از ده سال سابقه بیمه‌ای دارند بر اساس میانگین آخرین ۳۶۰ روز کارکرد بیمه آنان صورت می‌گیرد.
اگر بیمه‌شده‌ای هیچ سابقه بیمه نزد سازمان نداشته باشد، می‌تواند درخواست بیمه اختیاری کند؟
خیر. نمی‌تواند. چراکه داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه بیمه برای به جریان افتادن بیمه اختیاری الزامی است و استنثنایی هم وجود ندارد.
آیا امکان خرید مدت زمان سربازی توسط بیمه شدگان اختیاری امکان دارد؟
بله. مبلغش توسط سازمان محاسبه و به شما اعلام خواهد شد. اخذ حق بیمه بابت احتساب مدت خدمت مقدس سربازی بیمه شده، به صورت هفت سی ام حق بیمه شده و بیست و سه سی ام سهم دولت قابل وصول است.
آیا ایرانیان خارج از کشور هم می‌توانند بیمه خویش‌فرما داشته باشند؟
بله. باید به سامانه اعلام درخواست بیمه ایرانیان خارج از کشور مراجعه کنید.
